تغییرات جنسی و روانی و فیزیکی مردان با افزایش سن

بررسی تغییرات هورمونی مردان پس از چهل‌سالگی و تأثیرات آن بر سلامت جسمی و روانی

به نقل از دکتر روح‌الله بای، فوق‌دکتری و فلوشیپ سکس‌تراپی، بخش درمان‌های خانواده دانشگاه USM

مقدمه

ورود به دهه‌ی پنجم زندگی، آغازگر مرحله‌ای نوین از تحول در ساختار فیزیولوژیک و روان‌شناختی مردان است. برخلاف تصور عمومی که تغییرات هورمونی را صرفاً پدیده‌ای زنانه می‌داند، پژوهش‌ها نشان داده‌اند که مردان نیز در این مرحله دچار افت سطح هورمون‌های کلیدی به‌ویژه تستوسترون می‌شوند. این پدیده که در ادبیات علمی با نام “آندروپوز” شناخته می‌شود، می‌تواند زمینه‌ساز اختلالاتی در خلق، انرژی، عملکرد جنسی و متابولیسم شود. در این مقاله با استناد به منابع علمی و دیدگاه‌های دکتر روح‌الله بای، متخصص سلامت جنسی و فوق‌دکترای سکس‌تراپی، به بررسی جامع این تحولات و راهکارهای مقابله با آن می‌پردازیم.

—

بخش اول: نقش محوری هورمون‌ها در فیزیولوژی مردان

۱. تستوسترون: شاه‌کلید مردانگی

هورمونی استروئیدی که در بیضه‌ها تولید می‌شود و مسئول:

میل جنسی و نعوظ

تولید اسپرم

رشد عضلات و استخوان‌ها

خلق و انگیزه

۲. دی‌هیدروتستوسترون (DHT)

شکل فعال‌شده‌ی تستوسترون است و نقش کلیدی در بروز صفات ثانویه جنسی مردانه مانند ریش، موهای بدن و صدای بم دارد.

۳. هورمون رشد (GH)

با افزایش سن کاهش می‌یابد و بر ترمیم سلولی، توده عضلانی و پوست اثرگذار است.

۴. استروژن (در حد پایین)

برای تعادل خلق، متابولیسم چربی و تراکم استخوان حیاتی است.

۵. کورتیزول و انسولین

در تعادل پاسخ به استرس و کنترل قند خون نقش دارند و افزایش یا نوسان آن‌ها در سنین میانسالی، زمینه‌ساز بیماری‌های مزمن است.

—

بخش دوم: الگوی تغییرات هورمونی بعد از چهل‌سالگی

کاهش تدریجی تستوسترون

طبق گزارش انجمن غدد درون‌ریز آمریکا، سطح تستوسترون سالانه حدود ۱٪ کاهش می‌یابد. این افت منجر به:

کاهش انرژی و خستگی زودرس

افت میل جنسی و اختلال در نعوظ

تحلیل عضلات و افزایش چربی

کاهش اعتماد‌به‌نفس و انگیزه

افزایش کورتیزول و استرس مزمن

زندگی شهری، فشارهای شغلی، نگرانی‌های مالی و مسئولیت‌های خانوادگی موجب افزایش کورتیزول می‌شوند که در مردان بالای چهل، خطر ابتلا به فشار خون، بی‌خوابی و دیابت را افزایش می‌دهد.

افت هورمون رشد

کاهش GH باعث کند شدن ترمیم بدن، کاهش عملکرد جنسی، پیری پوست و ضعف سیستم ایمنی می‌شود.

افزایش مقاومت به انسولین

رژیم ناسالم و کم‌تحرکی می‌تواند منجر به مقاومت به انسولین شود که در نهایت به دیابت نوع ۲ و سندرم متابولیک ختم می‌شود.

—

بخش سوم: آثار روانی و رفتاری تغییرات هورمونی

کاهش هورمون‌ها صرفاً پدیده‌ای جسمی نیست، بلکه آثار جدی بر روان و روابط اجتماعی نیز دارد. دکتر روح‌الله بای تأکید می‌کند که تغییرات روانی اغلب نخستین نشانه‌های آندروپوز هستند، از جمله:

کاهش کیفیت خواب و افزایش بیدار شدن شبانه

احساس اضطراب، بی‌قراری و تحریک‌پذیری

بی‌میلی جنسی و مشکلات ارتباطی با همسر

ضعف در تصمیم‌گیری و تمرکز

انزواطلبی و افت تعاملات اجتماعی

مطالعه‌ای در Harvard Health Publishing نشان داده مردانی که دچار افت شدید تستوسترون هستند، بیشتر در معرض افسردگی، خستگی مزمن و کاهش عملکرد شناختی قرار می‌گیرند.

—

بخش چهارم: راهکارهای علمی برای مدیریت تغییرات هورمونی

۱. ارزیابی بالینی و چکاپ هورمونی

با مراجعه به مراکز تخصصی، آزمایش سطح تستوسترون، DHT، کورتیزول، انسولین و هورمون رشد انجام می‌شود. تشخیص دقیق، نخستین گام برای درمان موفق است.

۲. اصلاح سبک زندگی

ورزش مداوم، خصوصاً تمرینات قدرتی

خواب شبانه منظم (۷–۸ ساعت)

تغذیه متعادل با پروتئین کافی، چربی مفید، زینک و منیزیم

اجتناب از الکل، دخانیات و استرس‌های مزمن

مصرف مکمل‌هایی مانند ویتامین D و امگا ۳ در صورت نیاز

۳. درمان جایگزینی هورمونی (TRT)

در موارد افت شدید تستوسترون، تحت نظارت پزشک، استفاده از آمپول یا ژل تستوسترون می‌تواند باعث بهبود خلق، انرژی، میل جنسی و توده عضلانی شود. البته این روش نیازمند بررسی دقیق عوارض جانبی از جمله اثرات قلبی‌عروقی و پروستات است.

۴. مداخلات روان‌درمانی و سکس‌تراپی

کاهش تستوسترون می‌تواند تصویری منفی از خود، ناتوانی جنسی و اختلال در رابطه عاطفی ایجاد کند. در چنین شرایطی، مراجعه به سکس‌تراپیست‌های حرفه‌ای نظیر تیم دکتر روح‌الله بای در fardaclinic.vip، می‌تواند نقش کلیدی در بازسازی اعتماد، افزایش رضایت زناشویی و پیشگیری از بحران‌های میان‌سالی ایفا کند.

—

نتیجه‌گیری

تغییرات هورمونی مردان پس از چهل‌سالگی، نه یک بحران، بلکه بخشی از روند طبیعی بلوغ فیزیولوژیک است. اما اگر بدون آگاهی و اقدام مناسب باقی بماند، می‌تواند زمینه‌ساز افت کیفیت زندگی، عملکرد شغلی، خانوادگی و جنسی شود. خوشبختانه، با ارزیابی‌های منظم، سبک زندگی سالم و استفاده از خدمات تخصصی سکس‌تراپی در مراکز معتبری چون فرداکلینیک، می‌توان این دوره را با انرژی، اعتمادبه‌نفس و سلامتی بیشتر پشت سر گذاشت.

به نقل از دکتر روح‌الله بای، فوق‌دکتری و فلوشیپ سکس‌تراپی، دانشگاه علوم پزشکی USM، مدیر بخش سکس‌تراپی و سلامت مردان کلینیک فردا